GERBEN BOOM
voorzitter van het Brabants Agrarisch Jongeren Kontakt (BAJK)
MARIUS ZUURBIER
voorzitter van de Raad Young Professionals Brabant (YPB)
GEEF DE JONGE BOER RUIMTE
Het aantal Brabantse boerenbedrijven is de afgelopen twintig jaar gehalveerd en die trend zet krachtig door. Agrarische familiebedrijven die generaties lang bestonden, stoppen om verschillende en veel besproken redenen (onrendabel, regeldruk, milieudoelstellingen, geen opvolgers). Toch zijn er ook jonge boeren die het lef hebben wél door te gaan. Jonge professionals die van het vak houden, die het anders willen aanpakken en die wél toekomst zien. Juist met het oog op wat nodig is voor de samenleving. Voedselzekerheid was daarin lang geen issue, maar de oorlog in Oekraïne maakt ons bewust van onze kwetsbaarheid.
Jonge boeren beseffen dat we op een kantelpunt staan. Door alle eeuwen heen heeft de boer zich aangepast en ontwikkeld en behield zo zijn bestaansrecht. Uit onderzoek (NAJK) blijkt dat driekwart van de jonge boeren bezig is om het bedrijf te verduurzamen. Bijvoorbeeld door het toepassen van technologische innovaties, het leggen van zonnepanelen op daken en het slimmer omgaan met bemesting en beregening van gewassen. En zo steeds verder te werken richting kringlooplandbouw en natuurinclusieve landbouw. De drive om zich als jonge boeren aan te passen en door te ontwikkelen is groot; zij voelen dat ze het verschil kunnen maken. Maar daarvoor is wel ruimte nodig. Letterlijke ruimte (grond), maar ook ruimte voor ondernemerschap, financiële ruimte, experimenteerruimte, ruimte voor overleg, ruimte van ouders, waardering en vertrouwen vanuit de samenleving.
De boer als change-agent
Tijdens het jubileumsymposium van BrabantAdvies (3 nov jl.) schetste voormalig rijksbouwmeester Floris Alkemade de ‘revolutie’ die zich komend decennium in het buitengebied voltrekt. Ingrijpende veranderingen die nodig zijn voor duurzame voedselproductie, voedselveiligheid en -zekerheid, natuurbeheer, biodiversiteit, groene energie, klimaatmaatregelen, waterkwaliteit en woningbouw. Om dit in goede banen te leiden, is volgens Alkemade de boer de ‘change-agent’ die we hiervoor nodig hebben. De vraag hoe deze rol concreet vorm te geven, blijft te vaak nog onbeantwoord. Onzekerheden op het gebied van wet- en regelgeving én de financiering van investeringen zijn belangrijke redenen.
Een duurzaam verdienmodel
Allereerst, voor een toekomstbestendige landbouw is een verdienmodel nodig: wat houdt de boer nu én straks onder de streep over? Een eerlijke prijs voor voedsel is cruciaal. De financiële marges voor de agrarische ondernemer zijn klein. Hierdoor is investeren in bodemkwaliteit, biodiversiteit of omgevingskwaliteit nu voor jonge boeren een hele opgave. Terwijl dit van levensbelang is, ook voor voedselzekerheid, zeker op termijn. Zonder gezonde bodem is het totale verdienmodel voor boeren zoek.
Daarbij hoort ook een beloningssysteem waarbij de maatschappelijke diensten die de boer levert – zoals het vastleggen van CO2, waterberging, mooi landschap – worden betaald. Denk aan een langdurig contract voor ecosysteemdiensten. Dat biedt de boer zekerheid én waardering. Dat kan in samenwerking mét de partners in het buitengebied zoals gemeenten, waterschappen, natuurorganisaties zoals Staatsbosbeheer en Brabants Landschap, maar zeker ook NGO’s.
Ruimte om te kunnen boeren
Duurzame landbouwvormen vragen eerder méér grond dan minder. Grond die (op dit moment) meer oplevert voor woningbouw, logistieke hallen en zonnevelden. Lucratief grondgebruik waar een boer niet tegenop kan investeren, laat staan dat jonge boeren nog in staat zijn om nieuwe grond aan te kopen. Een nieuwe kijk op grond en het gebruik daarvan is nodig, met een helder antwoord op de vraag waar welk type landbouw mogelijk is. En ook dan is een volwaardige waardering van landbouw- en tuinproducten van belang, zodat een eerlijker speelveld ontstaat qua grondgebruik en investeringsmogelijkheden.
Zet de jonge boer aan tafel
De jonge boer wil graag trots zijn op zijn of haar bedrijf. Een bedrijf dat bijdraagt aan een betere wereld, inspeelt op kansen en trends van de omgeving en ook zorgt voor een gezonde en duurzame productie van voeding. Grote opgaven die de jonge boer als ondernemer niet alleen aankan.
Het nieuwe kabinet stelt 25 miljard euro beschikbaar voor het verduurzamen van de landbouw en het buitengebied (waarbij voedsel, natuur, water en gezondheid steeds nauwer verweven raken). Hierbij moet voldaan worden aan strikte stikstof-, klimaat- en natuurdoelen. Het is aan de provincies, gemeenten en partners in het buitengebied om met die miljarden de juiste instrumenten in te zetten. Het gaat daarbij om maatwerk. Samen zoeken naar oplossingen, met boeren, relevante ketenpartijen én inwoners, om zo te komen tot een duurzame landbouw die dichter bij de consument staat. Als dat in één provincie moet lukken, dan is dat Brabant. Nergens in Nederland is de scheiding tussen stad en platteland zo klein en staan boeren en burgers zo dicht bij elkaar. En kijk ook wat er in het verleden is gepresteerd. Hoe op kale zandgronden florerende landbouw tot stand is gebracht. Ook de nieuwe uitdagingen kunnen we aan. Zet jonge boeren als volwaardig gesprekspartner aan tafel. Laat ze meedenken over hun toekomst. Daag ze uit creatief te ondernemen. Geef ruimte aan hun stem, hun ondernemerschap en hun lef om te experimenteren. Maak van hen de ‘change-agent’ die we juist nu hard nodig hebben.
Gerben Boom is voorzitter van het Brabants Agrarisch Jongeren Kontakt (BAJK). Het BAJK maakt zich sterk voor ruim duizend Brabantse agrarische jongeren in de leeftijd van 16 t/m 35 jaar.
Marius Zuurbier is voorzitter van de Raad Young Professionals Brabant (YPB), onderdeel van BrabantAdvies.
Dit artikel is geplaatst in het Brabants Dagblad van 29 maart 2022.
